User:Rbrkh

Mausoleum at Halicarnassus

ស្រាវេជ្រាវដោយ និស្សិត ៖ RBR

Mausoleum at Halicarnassus ជាផ្នូរឬចេតិយ របស់ស្តេចពែរ្ស ព្រះនាម Mausolus ដែលជាផ្នូរដ៏ធំមួយ នៅអាស៊ី (អាស៊ីមេទ័រ)ដែរមានទីតាំង ក្នុងប្រទេសទួគីបច្ចុប្បន្ន។ Mausolus កូនប្រុសរបស់ Hecatomno គឺជាស្តេចនៃ Caria ដែលជានគរតូចមួយនៅឆ្នេរសមុទ្រអាស៊ីមីន័រ។ ព្រះមហាក្សត្របានជ្រើសរើសទីក្រុងមួយដើម្បីគ្រប់គ្រងទឹកដីដែលឪពុករបស់ព្រះអង្គបានវាយយកបាន។តំបន់ដែលបានជ្រើសរើសគឺហាលីកាណាសាសូ(Halicarnassus) ។

Mausoleum at Halicarnassus ត្រូវបានសាងសង់នៅក្នុងរដ្ឋធានីរបស់គាត់ Halicarnassus ចន្លោះពីឆ្នាំ 353 និង 351 មុនគ.ស ដោយប្អូនស្រីរបស់Mausoleum និង ម្ចាស់ក្សត្រីArtemisia (ភរិយារបស់Mausoleum)។

I.ទីតាំង

Map of Halicarnassus

    Mausoleum at Halicarnassusឬគេហៅបានថា វិមានបុណ្យសព ត្រូវបានកសាងឡើងនៅក្នុង រដ្ឋធានីហាលីកាណាសាស (Halicarnassus) ដែលជារដ្ឋធានីរបស់ស្តេច Mausolus  ផ្ទាល់នៃ  Achaemenid Empire ដែលបច្ចុប្បន្ន ស្ថិតនៅ Bodrum ប្រទេសទួរគី។

ហាលីកាណាសាសស (Halicarnassus) គឺជាទីក្រុងសំខាន់បំផុតនៅក្នុងនគរខារ៉ាដែលបានក្លាយជាឯករាជ្យពីពួកពើស៊ី។

II.ការសាងសង

ផ្នូរបុរាណនេះ ត្រូវបានសាងសងឡើង ផ្នូរមួយដែលត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅចន្លោះឆ្នាំ 353 និង 350មុនគ.ស (ក្រិកបុរាណ)។

Mausoleum of Halicarnassus

Mausolusទំនងជាចាប់ផ្តើមរៀបចំផ្នូរមុនពេលគាត់ស្លាប់ ដូច្នេះនៅពេលដែលគាត់ស្លាប់ Artemisia បានបន្តគម្រោងសាងសង់។តាមឯកសារខ្លះ (Wikipedia) Artemisia មិនចំណាយ លើការកសាងផ្នូរថ្មីទេ គី គ្រាន់តែជួសជុស និង រៀបចំឡើងវិញនៃវិហានៅក្នុងទីក្រុង។នៅពេលMausolusបានស្លាប់ដោយបន្សល់ទុកអ្នកស្នងតំណែងជា ប្រពន្ធនិងប្អូនស្រីរបស់គាត់ ដែរជា Artemisia II ។

ម្ចាស់ក្សត្រីថ្មីបានប្រើប្រាក់ចំណូលដែលទទួលបានពីពន្ធដែលប្តីរបស់នាងប្រមូលសម្រាប់សាងសង់។ស្ថាបត្យករក្រិកពីរូបដែរបានរចនាប្លង់គឺ Pythius និង Satyros និងជាងល្បីៗចម្លាក់ដែលបានចូលរួមគឺ Scopas, Briaxis, Léocharèsនិង Timotheos ។

Pythius

ការស្ថាបនានេះត្រូវបានសាងសង់នៅលើភ្នំតូចមួយនៅចំស្នូលនៃទីក្រុង ក្រុងដូច្នេះគេអាចមើលឃើញពីគ្រប់ចំណុចណាមួយនៃទីក្រុង។

III.រចនាបថ

ជាការកត់សម្គាល់អ្នកសាងសង់វិមានដំបូងបានសាងសង់មូលដ្ឋានចតុកោណនៃឥដ្ឋនិងតម្រង់ជួរជាមួយថ្មម៉ាប។ នៅលើមូលដ្ឋាននេះពួកគេបានដាក់ជួរឈរតាមបែបអ៊ីយ៉ុង ១១៧ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជួរពីរនិងទ្រទ្រង់ដំបូលតាមរាងសាជីជ្រុងដែលត្រូវបានគេបោះជំហានទៅមុខ។

រចនាប័ទ្មនៃ Mausoleum នៅ Halicarnassus យ៉ាងហោចណាស់នៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធទូទៅរបស់វាបានរក្សាទុកស្ទើរតែគ្រប់លក្ខណៈទាំងអស់នៃរចនាប័ទ្មក្រិក។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយក៏មានទិដ្ឋភាពមួយចំនួនដែលបង្ហាញពីឥទ្ធិពលនៃស្ថាបត្យកម្មពែរ្សជាពិសេសពិដាននិងមូលដ្ឋាន។ ការតុបតែងមានរូបចម្លាក់និងរូបចម្លាក់ជាង ៤០០ ។ផ្នែកខាងលើនៃវេទិកាត្រូវបានចូលដោយជណ្តើរមួយដែលព័ទ្ធជុំវិញដោយរូបចម្លាក់ដែលតំណាងឱ្យសត្វតោ។ ជញ្ជាំងនៃវេទិកានោះត្រូវបានតាក់តែងដោយរូបចម្លាក់នៃទេវៈផ្សេងៗ។ នៅជ្រុងនីមួយៗអ្នកចម្បាំងថ្មត្រូវបានគេដាក់នៅលើខ្នងសេះ។

ផ្នូរថ្មកែវមានទីតាំងនៅកណ្តាលវេទិកា។ វាជារចនាសម្ព័ន្ធរាងចតុកោណមានរាងជាសាជីជ្រុងដែលកាត់ដោយមានទំនោរបន្តិចដែលធ្វើឱ្យវាមើលទៅដូចជាគូប។ កម្រិតនេះត្រូវបានតុបតែងដោយក្បាច់ធូរស្បើយទាបដែលពិពណ៌នាអំពីការប្រយុទ្ធគ្នារវាងពួកកណ្តាលនិងពួកឡាផាតនិងក្រិកប្រឆាំងនឹងអាម៉ាហ្សូន(ជាក្រុមអ្នចម្បាំង និងអ្នកបរបាញ់ស្ត្រី ដែលលើសបុរសទាំងអស់ក្នុងភាពរហ័សរហួន និងកម្លាំងក្នុងការបាញ់ធ្នូ ជំនាញជិះសេះ និងសិល្បៈប្រយុទ្ធ ដែលមានភាពព្រៃព្សៃ)។

ផ្នែកខាងលើនៃវេទិកាត្រូវបានចូលដោយជណ្តើរមួយដែលព័ទ្ធជុំវិញដោយរូបចម្លាក់ដែលតំណាងឱ្យសត្វតោ។ ជញ្ជាំងនៃវេទិកានោះត្រូវបានតាក់តែងដោយរូបចម្លាក់នៃទេវៈផ្សេងៗ។ នៅជ្រុងនីមួយៗអ្នកចម្បាំងថ្មត្រូវបានគេដាក់នៅលើខ្នងសេះ។

នៅលើផ្នែកគេដាក់សសរ ៣៦ ជួរឈរនៃអង្កត់ផ្ចិតតូចត្រូវបានគេដាក់ដែលមានកម្ពស់ ១២ ម៉ែត្រ។ នៅពីក្រោយជួរឈរទាំងនេះគឺជាប្លុករឹងមាំមួយដែលទ្រទ្រង់ដំបូលផ្នូរ។

គេប៉ាន់ប្រមាណថាចេតិយដែលត្រូវបានសាងសង់នៅទីក្រុង Halicarnassus ដែលជាទីក្រុងបុទុមរបស់តួកគីបច្ចុប្បន្នត្រូវបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ ៣៥០ មុនគ។ ស។ បរិមាត្ររបស់វាវាស់ប្រហែល ១៣៤ ម៉ែត្រខណៈកំពស់ឡើងដល់ ៤៦ ម៉ែត្រ។ រាល់បួនជាន់របស់វាត្រូវបានតុបតែងដោយរូបចម្លាក់ចម្លាក់ដែលធ្វើដោយវិចិត្រករល្បី ៗ បំផុតនៅប្រទេសក្រិក។

រូបរាងនៃដំបូលមានរាងពីរ៉ាមីតហើយវាត្រូវបានផ្សំឡើងដោយជណ្តើរ ២៤ ជំហានដែលនាំទៅដល់ចំណុចខ្ពស់បំផុតដែលជាកន្លែងដាក់ទម្រនិងរូប

ការបែងចែកតួនៃ facade

សំណាកសេះបួនត្រូវបានដាក់ដែលទាញរទេះសេះដែលតួលេខរបស់ Mausolo និង Artemis II ស្ថិតនៅ។

សំណាកសេះបួន British Museum

ឆ្នាំ 334 គ.ស នៅពេលដែលអាឡិចសាន់ឌឺដ៏អស្ចារ្យបានសញ្ជ័យទីក្រុងវាស្ថិតក្នុងស្ថានភាពល្អឥតខ្ចោះ។

បីសតវត្សក្រោយមកគឺនៅឆ្នាំ ៦២ មុនគ.ស គនិងក្នុង ៥៨ ស.គទីក្រុងនេះត្រូវបានវាយប្រហារដោយចោរសមុទ្រ។ ទោះបីជាមានការលួចក៏ដោយវាលេចឡើងថាផ្នូរមិនត្រូវបានខូចខាតទេ។

ទិន្នន័យដែលមានស្រាប់មួយចំនួនហាក់ដូចជាបង្ហាញថាការធ្លាក់ចុះនៃមូស្គូនៅហាលីកាណាសេស(Halicarnassus) ចាប់ផ្តើមពីសតវត្សរ៍ទី ១២ ។ ជញ្ជាំងចាប់ផ្តើមដួលរលំដូចពិដានដែរ។ គេសង្ស័យថាផ្នែកមួយនៃថ្មដែលជាផ្នែកនៃផ្នូរត្រូវបានប្រើដើម្បីសាងសង់អគារនៅក្បែរនោះ។

ការបំផ្លាញចុងក្រោយរបស់វាយោងទៅតាមសម្មតិកម្មដែលត្រូវបានគេទទួលយកជាទូទៅគឺដោយសារតែការរញ្ជួយដីដែលបានកើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៤០៤។ បន្ទាប់ពីកាលបរិច្ឆេទនោះមានតែគ្រឹះនៅតែឈរដែលនៅសល់នៃគ្រឹះត្រូវបានប្រើក្នុងឆ្នាំ ១៤៩៤ ដោយដីឡូតិ៍របស់សាន់ជូអាន។ ដើម្បីសាងសង់វិមានរបស់សាន់ប៉េដ្រូ។បច្ចុប្បន្នមានតែរូបសំណាកខាងលើនិងរូបចម្លាក់មួយដែលអាចរស់បានទាំងនៅក្នុងសារមន្ទីរអង់គ្លេសនៅទីក្រុងឡុង។

IV. អត្ថប្រយាជន៍

គ្រប់ស្ថាបត្យកម្មបុរាណទាំង សុទ្ធតែមាន តម្លៃនិងគំនិតបង្កប ទៅតាមទម្រង់ផ្សេងៗគ្នា ។ស្ថាបត្យកម្មបុរាណ ក៏ឆ្លុះបញ្ចាំង វប្បធម៍ អរិយធម៍ ប្រវត្តិសាស របស់ជាតិ សាសនីមួយៗ ។ថែមពីនេះទៅទៀត ទោះបី ទោះបីជាជាតិសាលបាត់បង ពី ពិភពលោកយើងក៏ដោយ ក៏ស្ថាបអាចជាសខក្ខីភាព បង្កអោយស្គាស់ពីជាសាសនោះផងដែរ ។

យ៉ាងវិញកាសិក្សាអំពីស្ថាបត្យកម្មបុរាណ វាជាកត្តាជំរុញ អាចអោយយើងស្វែងយល់ ពីស្ថាបត្យកម្មចំណាស់ៗ ស្ថានភាពប្រភេទ មុខងារ បច្ចេកទេសាងសង ជាពិសេសប្រភព នៃស្ថាបត្យកម្ម ដែលយើងកំពុង ប្រើប្រាស់ និង ការវិវត្តន៍ នៃស្ថាបត្យកម្ម។

Reference ៖https://warbletoncouncil.org/mausoleo-de-halicarnaso-1346

https://www.mediastorehouse.com.au/fine-art-finder/artists/johann-lorenz-rugendas/mausoleum-halicarnassus-from-series-22563698.html

https://wilstar.com/wonders-of-the-world/mausoleum-at-halicarnassus wikipedia