Mapa

Mapa (z łac. mappa – obrus) – graficzny obraz powierzchni Ziemi lub jej części (także nieba lub planety czy innego ciała niebieskiego), wykonywany na płaszczyźnie, w skali, według zasad odwzorowania kartograficznego, przy użyciu umownych znaków graficznych. Mapa stanowi podstawowe narzędzie badań i prezentacji wyników w historii, geografii i geodezji.

Przeniesienie powierzchni ze sfery (Ziemia nie jest idealną kulą, ma nieregularny kształt geoidy, ale przy sporządzaniu mapy przyjmuje się założenie o jej kulistości, lub że jest elipsoidą obrotową) na płaską powierzchnię mapy wymaga:

zastosowania odpowiedniego rzutu, czyli odwzorowania kartograficznego,
zmniejszenia obrazu do żądanej skali,
zastosowania przyjętych znaków umownych (zobacz: legenda mapy),
uogólnienia przedstawionego obrazu.

Nauka o mapach to kartografia, zaś znaki kartograficzne to symbole, za pomocą których wyraża się treść mapy.

Elementy mapy[edytuj | edytuj kod]

obraz kartograficzny – główna część mapy, przedstawiająca informacje o obiektach i zjawiskach oraz ich rozmieszczeniu. Wiadomości te tworzą treść mapy;
osnowa matematyczna – przyjęte odwzorowanie kartograficzne i związana z nim siatka kartograficzna, skala oraz sieć punktów osnowy geodezyjnej. Ten ostatni element to przeniesione na mapę punkty na Ziemi mające precyzyjnie określoną pozycje i wysokość;
elementy pomocnicze – ułatwiają korzystanie z mapy. To głównie legenda, czyli opis umowny znaków użytych na mapie. Czasami są to wykresy do pomiarów na mapach;
dane uzupełniające – to przekroje, diagramy, tabele. Ten element nie jest konieczny, ale bardzo wzbogaca mapę i ułatwia korzystanie z niej.

Podział map[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na treść[edytuj | edytuj kod]

Klasyfikację map ogólnogeograficznych i tematycznych opracowywanych przez państwową służbę geodezyjną i kartograficzną do celów gospodarczych i społecznych został wprowadzony w Polsce geodezyjną instrukcją O-2^[1].

Ogólny podział map ze względu na treść:

ogólnogeograficzne
tematyczne
- społeczno-gospodarcze
- przyrodnicze, fizycznogeograficzne
- polityczno-administracyjne

Podział map społeczno-gospodarczych[edytuj | edytuj kod]

społeczne, m.in.:
- demograficzne
- wybranych elementów socjalno-bytowych
gospodarcze, m.in.:
- mapa zasadnicza
- zagospodarowania terenu
- uzbrojenia terenu
- swobody dyspozycyjnej terenu
- mapa akustyczna (mapa hałasu)
- komunikacji (lądowej, wodnej, powietrznej)
- gospodarki mieszkaniowej
- przemysłu
- rolnictwa
- usług

Podział map przyrodniczych[edytuj | edytuj kod]

fizjograficzne, m.in.:
- geologiczne
- hipsometryczne
- geomorfologiczne
- hydrograficzne
- klimatu
- glebowe
- szaty roślinnej
- świata zwierzęcego
sozologiczne
- zagrożenia środowiska
- ochrony środowiska

Ze względu na skalę[edytuj | edytuj kod]

mapy wielkoskalowe (skala od 1:100 do 1:10 000)
mapy średnioskalowe (od 1:20 000 do 1:300 000)
mapy małoskalowe (poniżej 1:500 000)^[2]

lub

mapy zasadnicze w skali od 1:500 do 1:5 000
mapy topograficzne w skali od 1:5 000 do 1:200 000, przedstawiające szczegółowo np. rzeźbę terenu lub sieć dróg
mapy przeglądowo-topograficzne w skali od 1:200 000 do 1:1 000 000, zawierające zgeneralizowane elementy bardziej szczegółowych map topograficznych. Przedstawiają np. pokrycie i rzeźbę terenu, sieć komunikacyjną lub wodną
mapy przeglądowe w skali mniejszej niż 1:1 000 000, mocno zgeneralizowane, przedstawiają ogólny obraz kontynentów lub ich większych części^[3]

Drugi podział jest nie do końca precyzyjny, gdyż identyczne nazwy stosuje się przy podziale map ze względu na ich treść – mapa w skali 1:100 000 może być ze względu na szczegółowość treści mapą przeglądową (np. mapa ścienna), pomimo że jest w skali map topograficznych.